Het is belangrijk je tekst te controleren op taal- en typfouten (dat is iets anders dan ’typefouten’). Fouten in je tekst maken je verhaal (en jou) minder geloofwaardig, leiden af en kunnen zelfs tot een andere betekenis leiden.
Toch is het controleren van je eigen tekst erg lastig. In dit artikel krijg je 8 vernieuwende tips die (hopelijk) zorgen voor een foutloze tekst.
Je tekst controleren is lastig
Het probleem met het nakijken van je eigen tekst op taalfouten, is dat je de tekst zelf hebt geschreven. Je kent de inhoud al en gaat vanzelf meer scannend lezen. Bovendien ben je sowieso geneigd naar de inhoud van het verhaal te blijven kijken, terwijl het nu juist om de spelling en formulering gaat.
Bovendien hebben we weinig aan onze ogen: ze maken sprongetjes als we lezen en ‘gokken’ wat er tussen die sprongen staat (een ‘d’ of een ‘t’, bijvoorbeeld). Ook kunnen onze ogen niet met beeldschermen omgaan, en dat is nu net waar wij het meeste op lezen.
Tot slot heb je lang niet altijd iets aan de spellingscontrole van Word. Het gevolg is dat er storende dt-fouten in de tekst blijven staan, de ‘n’ nog steeds een ‘m’ moet worden en de verkeerd aangepaste zin verkeerd blijft.
8 tips om je tekst te controleren
Maar hoe zorg je dan voor een foutloze tekst? Deze 8 creatieve tips om taal- en typfouten in je tekst op te sporen, helpen je in ieder geval op weg!
Tip 1: ga iets anders doen
Je hebt de tekst vast al twintig keer van voor naar achter en van boven naar onder gelezen. Bij de eenentwintigste keer zit je waarschijnlijk met je hoofd bij het avondeten, die andere werkzaamheden of je bed.
Daarom is het beter om je tekst even weg te leggen en (uitgestelde) klusjes te gaan doen waarvoor je hersenen niet nodig zijn. Ook een kopje koffie halen of even socializen met je collega’s zijn dan een goede afleiding.
Je moet daar natuurlijk wel de tijd voor hebben, en ik zal de laatste zijn om te ontkennen dat het daar vaak aan ontbreekt. Ik ben niet voor niets een zzp’er zonder discipline. De volgende tips zijn in dat geval waarschijnlijk bruikbaarder.
Tip 2: lees van achter naar voren
Inhoudelijk heb je ongetwijfeld een perfect verhaal geschreven, en daarvoor heb je hem al vaker gelezen. Als je hem dan nóg een keer doorneemt, ga je de tekst dromen in plaats van lezen. Bovendien ga je vanzelf meer op de inhoud dan de formulering letten.
Begin daarom bij de laatste zin van je verhaal en lees vanaf daar zin-voor-zin terug. Het is dan een nieuw ‘verhaal’ (als je het zo kunt noemen), waardoor je hersenen beter op moeten letten. Ook klopt er inhoudelijk niets meer van. Je dwingt jezelf dan eigenlijk om meer naar de formulering te gaan kijken.
Tip 3: print je tekst
Oké, dit is niet de meest duurzame optie, maar misschien heb je nog wat enkelzijdig geprint papier liggen. Bij veel printers kun je ook instellen hoeveel inkt je gebruikt, waarmee je de milieubelasting verkleint.
Onze ogen en hersenen zijn niet getraind in het lezen van teksten op beeldschermen. Uit onderzoek blijkt dat schermen onrustig zijn voor onze ogen en hersenen en we bovendien worden afgeleid door bijvoorbeeld de cursor (of Outlook). We gaan dan scannen in plaats van lezen, waardoor je juist de details mist (de fouten dus).
Het is dan beter om je tekst van papier te lezen. Print je uit financieel, organisatorisch of milieu-oogpunt toch liever niet, dan is een grotere regelafstand en het lezen op een ander apparaat (je tablet of telefoon) ook een optie. Al is het corrigeren van je fouten dan vaak weer lastiger.
Tip 4: verander de opmaak
Onze hersenen houden van herkenning, want dan hoeven ze minder goed op te letten. Zodra iets bekend is, gaat onze grijze massa over op de automatische piloot. Denk maar aan de route die je elke dag fietst, het gerecht dat je al honderd keer gekookt hebt en dat liedje dat je uit je hoofd kent.
Print je jouw tekst in het blauw of rood, dan gaan de inwendige alarmbellen rinkelen. Je hersenen herkennen het beeld niet meer en moeten ineens beter opletten. Hetzelfde geldt voor een vreemd lettertype (dat uiteraard nog wel leesbaar moet zijn, dus geen wingdings) en een grotere regelafstand.
Tip 5: dek de tekst af
Als we lezen, gaan we niet van letter naar letter, maar maken onze ogen sprongetjes van ongeveer zeven tekens. Onze niet altijd even goed ontwikkelde motoriek zorgt er dan voor dat we nog wel eens een regel naar boven of onder willen springen.
Tijdens het lezen heb je dat niet door omdat je het zelf corrigeert, maar daardoor let je minder op de typefouten. Het is daarom handig om de regels die je niet leest af te dekken, zodat je je ogen dwingt de juiste regel te lezen.
Tip 6: lees je tekst hardop
Van hoe meer kanten onze hersenen informatie krijgen, hoe beter ze kunnen analyseren. Als je jouw tekst daarom hardop leest, dan zien, zeggen en horen jouw hersenen dat tegelijkertijd. Je hebt het verhaal dan in één klap drie keer gelezen! Tel uit je winst.
Geef dit wel even bij je collega’s aan om scheve blikken te voorkomen, of zoek een rustige plek waar je niemand stoort.
Tip 7: controleer in rondes
Een tekst in één keer controleren op opbouw en structuur, zinsformulering, woordformulering, spelling én interpunctie is eigenlijk niet te doen. Je kunt je dan niet focussen op een bepaald soort fouten en leest vervolgens over álles heen.
Daarom is het beter om in rondes te controleren, waarbij je eerst naar de grote lijnen kijkt (opbouw en alinea-indeling) en bij elke ronde meer inzoomt. Je maakt zo een onderscheid tussen de higher order en lower order concerns.
Tip 8: Maak een veelgemaaktefoutenlijst
De laatste tip is het meest persoonlijk. Je hebt vast een aantal woorden die je altijd verkeerd typt. Ik heb de neiging om ‘ik’ en ‘in’ verkeerd te typen en vergeet de ‘w’ achter ‘jou’ nog wel eens. Niet dat ik de regel niet ken, maar ergens op weg van mijn hoofd naar mijn toetsenbord gaat het commando verloren.
In dat geval is het handig om een checklist te maken met de fouten die je van en voor jezelf móet controleren. Gebruik je dan de find-optie van Word, dan is het zo gedaan.
Heb je nog meer tips?
Ja, natuurlijk kun je de tekst altijd nog láten controleren. Maar met deze 8 tips kom je hopelijk al een eind. Hieronder vind je in ieder geval nog een paar handige links die je helpen bij het schrijven van jouw verhaal. En heb je nog meer tips, dan hoor ik die uiteraard graag!
Veel plezier met ‘nachecken’ en ‘aanwijzigen’!
- 10 tips voor meer structuur in je tekst
- Structuur in je verhaal met het boommodel
- Weg met Jip-en-Janneketaal!
Ook in 5 stappen zichtbaar duurzaam ondernemen?
Duurzaam ondernemen doe je niet ‘zomaar’. Wil je het volhouden, dan moet je er serieus werk van maken. Én het laten zien!
Het gratis 5-stappenplan helpt je om blijvend en zichtbaar duurzaam te ondernemen. Zo zorg je met blijvend verantwoord ondernemen voor een toekomstbestendig bedrijf, met respect voor mens, dier en milieu.
