Op 5 mei vieren we ‘onze vrijheid’: de bevrijding van Nederland in 1945 en dat we sindsdien in een vrij land leven. Dat zette me aan het denken. Wat betekent vrijheid tegenwoordig? En hoe vrij kunnen en mogen we echt nog zijn in onze maatschappij en hoofden? Een (mini)lezing over vrijheid en bevrijding(sdag).
Oorlog, vrede & vrijheid
We zijn in Nederland al meer dan 70 jaar gezegend met vrede en een goed werkende democratie (ondanks alle discussie hierover). Die vrijheid is voor mij als millennial zo vanzelfsprekend, dat het goed is dat we hier jaarlijks op 5 mei bewust bij stil te staan.
Maar het betekent ook dat mijn beeld van vrijheid anders is dan het beeld ervan 70 jaar geleden. Ik denk niet direct aan oorlog en vrede. Niet aan democratie en een rechtsstaat. Ik denk aan individuele keuzevrijheid, je hart kunnen volgen en kunnen doen wat je wilt.
Je niet vrij voelen
Vorig jaar ontdekte ik wat vrijheid voor mij betekende, maar vooral ook wat het niet-hebben van dat gevoel van vrijheid inhield. Ik deed werk waar ik niet gelukkig van werd en werkte aan opdrachten waar ik niet achter stond in een omgeving waar ik me niet vrij en thuis voelde (dit artikel spreekt wat dat betreft boekdelen).
En pas als je vrijheid niet hebt, merk je hoe belangrijk het is. Ik was mezelf niet meer, liep met mijn ziel onder mijn arm. Opgesloten in wat uiteindelijk mijn eigen keuze was, namelijk werken in loondienst. Maar ik werd er doodongelukkig.
Vechten voor je vrijheid
Piekerend en denkend ging ik de dag door (want dat doe ik dan), terwijl ik stiekem wist wat de oplossing was: voor mezelf kiezen. Als ik de mogelijkheid had, zou ik wat anders gaan doen.
Wat? Als ik de mogelijkheid ‘had’? Die vrijheid heb ik toch gewoon?
Natuurlijk! Dus pakte ik hem: ik diende mijn ontslag in. Niet meer onder het juk van een leidinggevende. Niet uitvoeren waar je niet achter staat en doen waar je niet gelukkig van wordt op een plek die niet de jouwe is. Lang leve mijn vrijheid!
Geen vrijheid…
Dat gevoel van ‘geen vrijheid hebben’ dat ik had is logisch. Veel mensen hebben er last van; we moeten namelijk veel in onze (prestatie)maatschappij en willen (of moeten) ook nog eens van alles meer.
Ga maar na: een fatsoenlijke opleiding, een goed verdienende baan mét doorgroeimogelijkheden, een gelukkig gezin, verre reizen, de luxe van een (eigen) auto, een goed stuk vlees op ons bord, drie keer per jaar nieuwe kleren, een groot huis met een grotere hypotheek, een druk (digitaal) sociaal leven en ook nog fit blijven.
Tsjah, begin er maar aan…
…of eindeloze vrijheid
Aan de andere kant lijkt onze vrijheid eindeloos: vrijheid van geloof, meningsuiting, levensovertuiging, politieke gezindheid, sport, vereniging en betoging. Maar ook onze vrijheid om te reizen, eten en doen (of laten) wat we willen.
En daar wringt het voor mij. Die ogenschijnlijk grenzeloze (keuze)vrijheid gaat namelijk ten koste van de mogelijkheden van volgende generaties. We kiezen nu (te) vaak zonder na te denken over de gevolgen van die keuze.
Blijven vechten
En dat vind ik niet oké: we mogen nu niet het milieu om zeep helpen en de toekomst ermee opzadelen. Daarom blijf ik vechten, zoals ik ook gevochten heb voor mijn eigen vrijheid. Niet met wapens, maar met lef en woorden (als tekstschrijver).
Niet in een oorlog, maar tegen maatschappelijke druk, tegen moeten en tegen onze gewoonten. Voor mijn eigen vrijheid en die van mijn dochter. Voor mijn eigen (mentale) gezondheid en dat van anderen. En voor mijn klimaat en dat van iedereen (net als Greta).
Paradoxale vrijheid
Dat vechten voor vrijheid voelt als een bevrijding, en daarmee is het cirkeltje weer rond. Al is mijn bevrijdingsdag dus eigenlijk niet 5 mei, maar 28 augustus: de dag van mijn ontslag. En sindsdien leef ik als een vrij en bevrijd man, maar vecht ik dus nog steeds. Voor mijn vrijheid en gezondheid, maar ook die van toekomstige generaties.
Dat laatste is paradoxaal. Ik wil mensen vertellen dat (en hoe) ze voor zichzelf moeten kiezen, voor hun gezondheid (want ook dat is duurzaamheid). Maar ook dat we moeten nadenken over de gevolgen van onze vrije keuzes nu. En dat betekent dat mijn overtuigingen er soms toe leiden dat we nu minder vrije keuzes kunnen maken, bijvoorbeeld als het gaat om verre vliegreizen.
Autovrij Amsterdam
Ik doe dat trouwens niet alleen, ook veel bedrijven en overheden doen dat. Denk aan de gemeente Amsterdam die in 2030 niet-elektrische auto’s wil gaan weren uit de stad. De vrijheid van de toekomst, ten koste van onze vrijheid nu. Ik vind het nastrevenswaardig!
Wat betekent vrijheid voor jou?
Natuurlijk besef ik dat mijn definitie van vrijheid anders is dan de vrijheid die we zeventig jaar geleden vierden. Daar moeten we volgens mij alleen maar heel blij mee zijn.
Maar ook nu ervaren we soms een gebrek aan vrijheid omdat we zo veel moeten van de maatschappij en onszelf. Of nemen we juist te veel vrijheid, ten koste van de toekomst? Hoe kijk jij hier tegenaan? Laat het me weten, ik ben benieuwd!
