De corona- en klimaatcrisis hebben grote gevolgen voor onze economie, maar laten we uit de scherven ervan een mooie, klimaatbestendige samenleving opbouwen.
Toch is onze reactie op de crisis heel anders. Bij de coronapandemie vertrouwt de overheid experts, treedt ze daadkrachtig op en worden overal extra miljarden vandaan gehaald. Bij de klimaatkwestie gebeurt dat veel minder. En ook ‘wij mensen’ reageren nu veel sneller en adequater dan bij het klimaatprobleem.
Hoe komt dat, en wat kunnen we ‘leren’ van de coronacrisis?
Dit artikel schreef ik eerder voor (en met) Jan Geerts en verscheen ook op de website van BCD Advies.
Mondiaal probleem
Laat ik beginnen met enkele overeenkomsten tussen de crises. Zo is het een probleem dat we alleen mondiaal kunnen aanpakken. Waar het coronavirus zich niets aantrekt van landsgrenzen (al proberen landen daar wel verandering in aan te brengen), geldt dit voor het klimaat natuurlijk nog veel meer.
Het is dus geen lokale aangelegenheid, maar een probleem dat we alleen samen, op wereldniveau, kunnen aanpakken.
Ernst en urgentie
Wat ook opvalt is dat veel mensen in eerste instantie de ernst en urgentie van de situatie niet inzagen. Zo spraken we in het begin nog over “een milde griep” en noemden sommigen het “een Chinees probleem”. Inmiddels denken de meesten daar -terecht- toch anders over, al houden sommigen het lang vol. Denk aan een president Trump die na een aanvankelijk bagatelliseren van de coronacrisis nu lijkt bij te draaien, maar desondanks de economie rond Pasen weer vol op stoom wil laten zijn.
Bij het klimaatprobleem zie je een vergelijkbaar proces. Waar mensen in eerste instantie nog dachten dat het wel mee zou vallen (“wat is nou een graad temperatuurstijging”), hebben de meesten inmiddels wel door dat het menens is. Behalve Trump, die ontkent (onze invloed op) de klimaatverandering nog steeds.
Invloed op ons gedrag
Verder zie je dat iedereen de gevolgen van de crisis merkt in zijn of haar omgeving. Bij de klimaatcrisis kan dat gaan over stijgende temperaturen (hittestress) en extremere regenval, terwijl dat bij de coronacrisis gaat om ziektegevallen in je omgeving, overvolle IC-afdelingen in ziekenhuizen en lege winkelschappen (een onnodig gevolg, overigens).
Die zichtbare invloeden van de crises op ons leven, hebben ook (noodgedwongen) invloed op ons gedrag. Denk daarbij bijvoorbeeld aan veranderende wet- en regelgeving: van een lagere maximumsnelheid op de snelweg tot een verbod op bijeenkomsten, en van het stoppen met aardgas tot het stoppen met handen schudden.
Verschillen
Toch is een kleine nuancering op zijn plaats. De coronacrisis is zeker ernstig, zeker op dit moment en ‘op individueel niveau’ (bijvoorbeeld als er ziekte- of sterfgevallen in je omgeving zijn). Gelukkig wordt met man en macht gewerkt aan een oplossing in de vorm van een vaccin. De gevolgen van de klimaatcrisis zijn op termijn echter vele malen groter, en daartegen werkt helaas geen vaccin.
In Nederland hebben we nu bovendien nog relatief weinig last van klimaatverandering (in tegenstelling tot van de coronacrisis), maar wereldwijd sterven ook nu al vele mensen aan de gevolgen van klimaatverandering, bijvoorbeeld bij natuurrampen en door zeespiegelstijgingen.
Tempo van ontwikkelingen
Een ander groot verschil is het tempo waarin de crises zich ontwikkelen. De klimaatcrisis is veel eerder gestart – de eerste signalen kwamen al van de Club van Rome met het rapport De grenzen aan de groei uit 1972.
De coronacrisis ontstond pas eind vorig jaar in China. Omdat het zich vervolgens in een veel hoger tempo ontwikkelde, werd het probleem snel veel zichtbaarder. Klimaatverandering is een traag proces, en het is voor mensen moeilijk om langzame, globale veranderingen te zien.
Gevolgen voor ons gedrag
En dat heeft grote gevolgen op hoe we ermee omgaan. Zo blijken de meeste mensen én overheden bij de coronacrisis bereid drastischer maatregelen te nemen dan bij de klimaatcrisis, waarschijnlijk omdat zij de ernst van de situatie op korte termijn meer inzien.
Want waarom blijven we nu wel thuis vanwege het coronavirus, maar hebben we nog geen reis geannuleerd vanwege de klimaatcrisis. Waarom worden wel miljarden beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis op de economie op te vangen, maar zijn die miljarden eerder niet geïnvesteerd in maatregelen tegen klimaatverandering? Moeten daarvoor eerst mensen sterven (wat nu trouwens ook al gebeurt – denk aan de luchtvervuiling in de steden)? Moet het land eerst overstromen of afbranden (zoals in Australië)?
Terug naar de basis
De klimaatsituatie -zonder de coronacrisis nu tekort te doen- is bijzonder ernstig. Daarom blijft het voor mij onbegrijpelijk dat mensen en overheden voor het klimaat niet dergelijke aanpassingen kunnen of willen doen. Laten we de coronacrisis daarom als (heel indringend) voorbeeld zien van een crisis die op een bepaald moment niet meer ontkend kan worden.
Beide crises zijn gebaat bij lokaal ondernemerschap en een krachtige lokale economie, waarbij we meer terug gaan naar de basis van de gemeenschap. Een maatschappij waarin het leven niet (uitsluitend) draait om werken, succesvol zijn, van alles moeten (willen) en meer-meer-meer (onze consumptiemaatschappij), maar vooral om gezondheid, familie en verbondenheid.
Corona als wake-up call voor het klimaat
Laten we, net zoals we nu de coronacrisis met z’n allen keihard aanpakken, we daarna ook de klimaatcrisis met dezelfde kracht en overtuiging gaan aanpakken. En daarbij hoop ik dat deze coronacrisis tot inkeer leidt bij mensen.
Ja, de crisis gaat grote gevolgen hebben voor onze economie, maar laten we uit de scherven daarvan een mooiere, klimaatbestendige samenleving opbouwen.
