Duurzaamheid kampt met een probleem. Dat is niet het imago van klimaatsceptici, de klimaatkerk of groene goeroe’s. Het is niet de bereidwilligheid van mensen. Nee, het zit in de kern van duurzame verandering: het is niet tastbaar.
In dit artikel geef ik je 6 voorbeelden die dit probleem bewijzen, en natuurlijk ook de oplossing voor het probleem.
Het ontastbare probleem
Als organisaties over duurzaamheid spreken, dan gaat het over problemen op mondiaal niveau. Als overheden praten over klimaatneutraal, dan hebben ze het over 2050. En als bedrijven het hebben over hun duurzame doelen, dan gebruiken ze onbegrijpelijke termen.
Het is niet zo vreemd dat mensen zich ervoor afsluiten en het zien als een probleem van (en voor) de toekomst, iets waar zij als individu toch niets aan kunnen bijdragen.
Ze voelen zich de spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat.
Het probleem in 6 voorbeelden
Toch heb je ook druppels (laten we ze mensen noemen) op de gloeiende plaat (lees: aardkorst) nodig om een eerlijke, duurzame wereld te krijgen.
Alle reden om ‘het probleem van duurzaamheid’ op te lossen dus.
Maar hoe? Laat ik je eerst 6 voorbeelden geven die het probleem aantonen, zodat we daarna naar de oplossing kunnen.
1. Een kiloton CO2
CO2 zie je niet, ruik je niet en voel je niet. Het is een gas dat overal om ons heen is, maar toch is het (gevoelsmatig) niet tastbaar. Probeer het maar eens te tekenen of uit te leggen aan een kind van vier. Moeilijk.
Kilotons CO2 is bovendien bij uitstek ‘techneutenjargon’. Over het leed dat jargon heet schreef ik eerder al dit artikel. Daarbij is het een natuurkundig concept, en natuurkunde is nu eenmaal niet voor iedereen weggelegd.
Ook niet voor mij, trouwens.
2. Zeespiegelstijging
Een zeespiegelstijging van een paar centimeter. Een paar centimeter! Als het om sneeuw gaat, schiet de NS in de kramp, maar heb je gezien hoe diep de zee is? Dan maakt die paar millimeter per jaar toch niet uit?
Een zeespiegelstijging van 3 millimeter per jaar (tussen 1993 en 2005) of 15 centimeter in de afgelopen 130 jaar klinkt ook niet als alarmerend veel. Zeker niet als je naar onze duinen en dijken kijkt.
Je hebt dus nog geen natte voeten en je ziet het water niet stijgen. Met andere woorden: het is niet tastbaar. Daarbij geeft het KNMI aan dat een mogelijke versnelling van de zeespiegelstijging op zijn vroegst vanaf 2050 merkbaar wordt. Kun je dan verwachten dat mensen nu actie ondernemen?
3. IJsberen
Uitgehongerde ijsberen die honderden kilometers van hun leefgebied worden gespot op zoek naar voedsel. Of ijsberen die de verkeerde kant op zwemmen nadat ze op een losgeraakte ijsschots terecht waren gekomen.
Want ijsberen verliezen hun leefgebied in rap tempo door de smeltende ijskappen. Maar klimaatverandering gaat niet over individuele, zielige ijsberen op de noordpool. Dat is namelijk een ver-van-ons-bed-show, niet tastbaar. En dus doen we maar niets.
4. 3 tot 4 miljard euro. Per jaar!
Dat kost het klimaatakkoord ‘ons’, de Nederlanders. 3 tot 4 miljard euro! Het zal je niet verbazen dat ik het niet op mijn bankrekening heb en dat ik schrik van het aantal nullen dat bij deze bedragen hoort.
Dit soort getallen zijn eigenlijk niet te overzien, en dat maakt het niet ongrijpbaar voor mensen. Als ik dan ook nog lees dat ik ervoor mag opdraaien als burger, dan zet ik helemaal mijn hakken in het zand.
5. Klimaatverandering
Is het drie dagen koud (of kouder dan gemiddeld), dan komen er vanzelf reacties “dat het allemaal wel meevalt met die klimaatverandering”. Dat klimaat iets anders is dan het weer, dat gaat er bij veel mensen niet in.
Mensen zijn namelijk slecht in langetermijndenken. Dat zie je dus ook aan de discussies over klimaatverandering. Wat vandaag gebeurt is tastbaar, dat zie je. Een koude dag, een hoosbui of hittegolf, dat zijn zaken waarvan je nú de gevolgen merkt.
Een veranderend klimaat is dat niet, want morgen is de hittegolf weer over.
6. 2050. En 2030 (en zelfs 2025)
Ik zei hierboven al dat we slecht zijn in langetermijndenken. Als mij dan verteld wordt dat we in 2050 klimaatneutraal leven in Nederland, dan denk ik: “Ach, nog 30 jaar!” en draai ik me nog een keer om.
In het algemeen dempen we de put als het kalf verdronken is, en ik ondervind nu nog geen problemen van mijn niet-duurzame handelen. Bovendien is er ‘tegen die tijd’ vast een oplossing bedacht. Laten we daar rustig op wachten!
Het probleem oplossen
Of je het eens bent met bovenstaande reacties of niet, het is moeilijk om mensen met deze overtuigingen te overtuigen. Bovendien kun je ze deze reactie niet kwalijk nemen, omdat het puur menselijke reacties zijn.
De enige oplossing is duurzaamheid tastbaar maken. De tips hieronder helpen je daarbij op weg.
Tip 1: praat met je buurman
Niets is zo vervelend als onbegrijpelijk vakjargon waar je niet bekend mee bent. Ik heb jaren in een juridische omgeving gewerkt, en het heeft me veel tijd (en bloed, zweet en tranen) gekost voordat ik begreep waar ze het steeds over hadden. Détournement de pouvoir, in cassatie gaan, appellanten en ontvankelijk zijn.
Het gemiddelde taalniveau is B1, het niveau dat ook de overheid gebruikt in haar communicatie met burgers. Houd daarom rekening met het (kennis)niveau van jouw doelgroep, en pas je schrijfstijl en woordgebruik hierop aan. Zo weet je zeker dat iedereen je verhaal kan volgen en de boodschap meekrijgt. Ook jouw buurman.
Liever jeugdjournaaltaal van 8-uurjournaaltaal dus. En dat is geen Jip-en-Janneketaal!
Ook tastbare voorbeelden of vergelijkingen werken. Zo wordt op deze website uitgelegd wat ‘een ton CO2’ is: 7 keer naar Parijs vliegen of 300 kilo kantoorpapier gebruiken, bijvoorbeeld. Dat maakt CO2 een stuk tastbaarder.
Tip 2: praat over de straat, buurt en wijk
Door niet over kilotons CO2 te spreken, maar over het verschil in uitstoot tussen een trein en een vliegtuig als je naar Spanje gaat, wordt het tastbaar(der) voor mensen (bleek ook uit de tip hierboven). Dan komt het namelijk dichterbij.
Hetzelfde geldt voor zeespiegelstijgingen en klimaatverandering. Wat zijn de gevolgen in mijn tuin, mijn straat, mijn buurt of mijn wijk? Denk aan ondergelopen straten, hitte in huizen en uitgedroogde tuinen.
Dat zie je namelijk wel gebeuren, en een stijgende zeespiegel niet. Houdt het dus dicht bij (het huis van) de mensen.
Tip 3: praat over vandaag en morgen
We leven ‘met de dag’. We bekijken vandaag wat we morgen gaan eten (ik zou het zelfs uit kunnen stellen tot een uur voor het diner) en hebben geen idee waar we over vijf jaar staan. Duurzaamheid koppelen aan ‘het nu’ maakt het daarom tastbaarder.
Toegegeven, dat is lastig als de ‘langetermijngevolgen’ de eigenlijke reden zijn van je duurzaamheidsacties. We moeten immers niet elektrisch rijden om morgen niet in de problemen te komen, maar om over 30 jaar niet in de problemen te komen.
Toch kan het, onder meer door het klein te maken (zie de volgende tip).
Tip 4: maak het klein
Klimaatverandering, het energieakkoord en de miljarden euro’s die daarmee gemoeid zijn, zijn zo veelomvattend dat het voor mensen niet meer te begrijpen is.
Door ‘het probleem’ én de oplossing klein te maken, wordt het tastbaarder en zijn mensen eerder geneigd om ermee aan de slag te gaan.
Als eerste stap een dag minder vlees eten is immers eenvoudiger dan meteen overtuigd veganist worden. Een leuk principe dat hiervan gebruik maakt is nudging. Dat kan heel eenvoudig via bijvoorbeeld nudge.nl.
Tip 5: gebruik de sustainable development goals
Een laatste manier om duurzaamheid tastbaar(der) te maken, is door gebruik te maken van de sustainable development goals die de VN in het leven heeft geroepen.
Daarin zijn 17 maatschappelijke uitdagingen geformuleerd, die voor iedereen herkenbaar zijn. Door jouw duurzame initiatieven hieraan te koppelen, wordt het voor mensen tastbaarder.
Hoe maak jij duurzaamheid tastbaar?
Kortom, de uitdaging is om duurzaamheid tastbaar te maken. De vijf tips hierboven helpen je hopelijk op weg. Heb je meer hulp of advies nodig? Dan staat mijn deur altijd open!
Ook in 5 stappen zichtbaar duurzaam ondernemen?
Duurzaam ondernemen doe je niet ‘zomaar’. Wil je het volhouden, dan moet je er serieus werk van maken. Én het laten zien!
Het gratis 5-stappenplan helpt je om blijvend en zichtbaar duurzaam te ondernemen. Zo zorg je met blijvend verantwoord ondernemen voor een toekomstbestendig bedrijf, met respect voor mens, dier en milieu.
